Անհրաժեշտ պարագաները.

• 150 գր կարագ

• 20 գր մեղր

• 70 գր շաքարի փոշի

• դարչին

• 1 փաթեթ վանիլ

• 1/2 նարնջի կեղև (քերած)

• 6 ձու

• 85 գր աղացած նուշ

• 85 գր աղացած մակ

• աղ

• 80 գր շաքարավազ

• բուսական յուղ

Պատրաստման եղանակը.

Կարագը հարել մեղրի, 50 գր շաքարի փոշու, մի պտղունց դարչինի, վանիլի և նարնջի կեղևի հետ: Աստիճանաբար ավելացնել ձվի դեղնուցները, ապա նուշն ու մակը:

Սպիտակուցների վրա մի պտղունց աղ լցնել, հարել, ապա ավելացնել շաքարավազն ու կրկին լավ հարել: Ստացված փրփուրն աստիճանաբար ավելացնել հիմնական զանգվածի մեջ` նախ 1/3 մասը, ապա` մնացածը:

Ձևաթավայի վրա բուսական յուղ քսել, ալյուր շաղ տալ, խմորը լցնել մեջը և թխել 175 աստիճան տաքացված ջեռոցում 35 րոպե:

Պատրաստի թխվածքը ջեռոցից հանել, թողնել ձևաթավայի մեջ այնքան, մինչև հովանա, ապա հանել, վրան դասավորել հաստ թղթից կտրված եղևնիներ, շաղ տալ մնացած շաքարի փոշին, ապա եղևնիները զգուշությամբ հանել:

Անհրաժեշտ պարագաները.

խմորի համար.

• 5 ձու

• 8 ճաշի գդալ շաքարավազ

• 7 լիքը ճաշի գդալ ալյուր

• 200 գր թթվասեր

կրեմի համար.

• 500 գր յուղային թթվասեր կամ սերուցք

• 1 բաժակ շաքարավազ

Պատրաստման եղանակը.

Ձվերի սպիտակուցներն առանձնացնել դեղնուցներից:

Դեղնուցները հարել 5 ճաշի գդալ շաքարավազով, ավելացնել ալյուրը` շարունակելով հարել, ապա` թթվասերը:

Սպիտակուցներն առանձին տարայում հարել այնքան, մինչև ստացվի պինդ փրփուր, ավելացնել մնացած 3 ճաշի գդալ շաքարավազը` շարունակելով հարել: Ստացված զանգվածն աստիճանաբար ավելացնել նախորդի մեջ ու լավ խառնել:

Ջեռոցը տաքացնել մինչև 220 աստիճան: Ձևաթավան պատել կարագով, ալյուր շաղ տալ, մեջը լցնել խմորը և դնել ջեռոցը` ջերմաստիճանն իջեցնելով մինչև 200 աստիճան: Թողնել, որ խմորը 5-6 րոպե լավ բարձրանա, ապա ջերմաստիճանն իջեցնել 150 աստիճան և թխել ևս 20 րոպեի չափ:

Երբ թխվածքը պատրաստ լինի, ջեռոցից հանել, թողնել, որ հովանա, ապա դանակով բաժանել 2 շերտի:

Թթվասերը կամ սերուցքը հարել շաքարավազի հետ այնքան, մինչև շաքարավազը լրիվ լուծվի: Ստացված կրեմով միացնել տորթի շերտերը, մնացած մասը քսել տորթի երեսին ու ձևավորել ըստ ցանկության:

Անհրաժեշտ պարագաները.

• 1 բաժակ ալյուր

• 1 լիտր կաթ

• 4 ձու

• ապխտած սաղմոն (лосось)

• լոլիկ

• այծի պանիր

• աղ, շաքարավազ

Պատրաստման եղանակը.

Նախ հարկավոր է պատրաստել բլինները: Դրա համար ալյուրը բլրաձև լցնել սեղանին, մեջը կոտրել ձվերը, ավելացնել ըստ ճաշակի աղ և շաքարավազ, մատներով խառնել, տեղափոխել հարմար տարայի մեջ: Աստիճանաբար ավելացնել կաթը` ամեն շիթից հետո զանգվածը հարելով, որպեսզի գնդիկներ չառաջանան: Ստացված զանգվածը քամիչով քամել, 30 րոպե թողնել սառնարանում, ապա հանել ու լավ տաքացված թավայով բլիններ թխել:

Լցոնը պատրաստելու համար սաղմոնը, լոլիկն ու պանիրը խորանարդաձև կտրատել, խառնել իրար:

Յուրաքանչյուր բլինի կենտրոնում մի փոքր լցոն լցնել, եզրերը հավաքել պարկի նման ու փայտիկներով ամրացնել: Ստացված պարկիկների վրա մի փոքր քերած պանիր լցնել, դասավորել ձևաթավայի վրա և ոչ շատ երկար տապակել ջեռոցում:

Մատուցելուց առաջ փայտիկները հեռացնել:

ՄԱՆԴԱՐԻՆՈՎ ԱՄԱՆՈՐՅԱ ԱՂԱՆԴԵՐ

Անհրաժեշտ պարագաները.

• 6 ձու

• 250 գր թթվասեր

• 100 գր շաքարավազ

• 15 գր կարագ

• 1 թեյի գդալ իմբիր

• 6 հատ մանդարին

• 1 հատ կիտրոն

• դարչին

• աղ

Պատրաստման եղանակը.

Ջեռոցը տաքացնել մինչև 180 աստիճան: Ձվերը հարել շաքարավազի, թթվասերի, աղի, հալեցված կարագի, 1 ճաշի գդալ կիտրոնի հյութի և իմբիրի հետ:

Վերցնել 6 հատ հրակայուն բաժակ, ներսից պատել կարագով և ստացված զանգվածը հավասարաչափ լցնել բաժակների մեջ, ապա վրայից դասավորել մանդարինի մաքրված և կաշին մաքրած կտորները:

Բաժակները ծածկել փայլաթիթեղով և մոտ 30 րոպե եփել ջեռոցում:

Մատուցելիս աղանդերը զարդարել կիտրոնի կեղևով և դարչինով:

---

Ամանորյա ծիսական կերակրատեսակներ

Ամանորյա տոնածիսական սեղանը բնականաբար տարբերվում էր մերօրյա տոնական սեղանից: Ավանդական Նոր տարին ուտիս օր չէ, այն պաս օր է: Եվ որքան էլ առատ լիներ սեղանը, մսեղեն կերակրատեսակները բացառվում էին: Գերապատվությունը տրվում էր հատիկեղենին` լոբի, ոսպ, քաղցրավենիքներին: Այժմ գրեթե մոռացված է հատիկեղենի նշանակությունը Նոր տարվա սեղանին: Մինչդեռ բոլորովին պատահական չէ հատիկեղենի կիրառումը: Հատիկը առհասարակ բոլոր մշակույթներում խորհրդանշում է կյանքն ու պտղաբերությունը, մահն ու վերածնունդը: Այն նման է սաղմի, այն թաղվում է հողում, խորհրդանշորեն մահանում է, ապա կրկին վերակենդանանում` ծիլ տալիս: Հատիկեղենը կամ դրանից պատրաստված կերակուրները առկա են բոլոր տոմարային տոների ծիսաշարում` հարիսան` Նավասարդին, Բարեկենդանին և Ս. Ծննդին` որպես ծիսական կարևորագույն ուտեստ, ձավարով պատրաստված կաթնապուրը` Ծաղկազարդին:

Տարեհաց

Թխվում էր թարմ հաց, նույնիսկ եթե տանը կար բավականաչափ հաց: Հացը հայերի մոտ պաշտվել է: Կովկասյան մի շարք ժողովուրդներ (աբազներ, աբխազներ) հաց ասվածը, որպես այդպիսին չունեն: Հացին փոխարինում է обыста կոչվող դոնդողանման զանգվածը: Հավանաբար այստեղից էլ паста բառը:

Նոր տարվա կարևորագույն ուտեստն էր տարի հացը, տարեհացը, որը ևս խորհրդանշական հիմք ունի: Տարեհացի մեջ դրվում էր «դովլաթը»` գուշակության դրամը: Տարեհացը զարդարում էին ամենատարբեր սիմվոլներով` հիմնականում տիեզերական, բաժանում էին 12 մասի:

Բաղադրատոմս

Մածուն 1լ, մարգարին կամ կարագ 250 գր., շաքարավազ 1 ճաշի գդալ, սոդա 1 թեյի գդալ, ձու 5 հատ, թթվասեր 500 գր., կանեփ 1 բաժակ, ալյուր այնքան, ինչքան կվերցնի խմորը:

Մածունը, թթվասերը և կարագը խառնել իրար, հարել, քիչ-քիչ ավելացնել ձուն և շաքարավազը: Ավելացնել սոդա և մի փոքր կանեփ, ապա այնքան ալյուր, որ ստացվի շատ պինդ, ոչ շատ թույլ խմոր:

Խմորի երեսին քսել կանեփով համեմված ձվի դեղնուց և դնել ջեռոցը:

Մարդակերպ գաթաներ

Ամանորի տոնածիսական համալիրի մեջ կարևորագույն տեղ են զբաղեցրել ասիլիկ-վասիլիկները կամ ուղղակի վասիլները, երբեմն` բասիլները: Սրանք մարդակերպ փոքրիկ գաթաներ էին, կարող էին ունենալ նաև առարկաների ու կենդանիների տեսք` եզների, քսակի, կովի: Վասիլիկները թխվում էին թոնիրներում և ըստ նրանց ուռչելու, փքվելու աստիճանի որոշում էին, թե ինչ է լինելու հաջորդ տարում: Օր. տան երիտասարդ հարսի կերպարանքով վասիլիկ էին պատրաստում, եթե թխվելիս այն փքվում էր, հավատում էին, որ տանը երեխա կծնվի:

Բաղադրատոմս

1 կգ ալյուր, ջուր այնքան, ինչքան կվերցնի, աղ: Հունցել խմորը, թողնել 20 րոպե հանգստանալու և հասունանալու: Հացիկները ձևավորել մարդու տեսքով` աչքերի և բերանի տեղերում, կրծքին դրած ձեռքերի վրա չամիչ խրելով:

Հարիսա

Ս.Ծննդի ծիսական հարիսայի հետ պիտի հաղորդակցվեին տան բոլոր անդամները, ընդհուպ մինչև նորածինները: Տանտիկինը հարիսայի յուղից քսում էր նորածնի շուրթերին` որպես պարտադիր հաղորդակցություն սրբազան ուտեստի հետ: Ընդ որում` հոգեպես անմաքուր, մեղավոր մարդն իրավունք չուներ ուտելու հարիսան:

Բաղադրատոմս

Հավ `1 կգ, ձավար 1կգ, աղ 30 գր., կարագ` 400 գր.:

Հավը ոսկրազատելուց հետո ոսկորներից ստանալ արգանակ: Արգանակի մեջ լցնել ձավարը և հավի փափկամիսը: Եփել թույլ կրակի վրա`անընդհատ խառնելով մինչև միսն ու ձավարը լուծվեն իրար: Ավելացնել աղ, կարագ կամ յուղ: Ցանկալի է մատուցել հալած յուղով:

Մայրամաճաշ

Երբ գնում էին շնորհավորելու, անպայման  հետները  տանում էին անուշապուր կամ այլ անունով մայրամապուր: Իհարկե, անունը կապ ունի Աստվածածնի հետ:

Բաղադրատոմս

Սոխ` 200 գր., սիսեռ` 300գր., չորացրած սմբուկ` 300 գր., լոլիկ` 300 գր., պղպեղ` 200 գր., լոբի չորացրած 200 գր., կարագ 100 գր., աղ` 30 գր., չորացրած կանաչի` 20 գր., կարտոֆիլ` 400 գր., տոմատի մածուկ ` 50 գր.:

Սոխը մանր կտրտելուց հետո սոխառած անել տոմատի մածուկով, ավելացնելով կարմիր աղացած պղպեղ: Նախօրոք թրջած բանջարեղենը ջրքամել, սիսեռը խաշել: Եփվող սիսեռի վրա ավելացնել կարտոֆիլ, բանջարեղեն: Եփել մոտ 15-20 րոպե: Վերջում ավելացնել սոխառածը, կանաչի, ցանկալի է համեմ և ռեհան:

Մայրամապուր

Բաղադրատոմս

Ծեծած կորկոտ 50գր., չամիչ 20 գր., ծիրանի չիր 20գր., սալորի չիր 25 գր., դոշաբ 35 գր.: Պատրաստման եղանակը` ծեծած կորկոտը, չամիչը, չոր ծիրանն ու սալորը միասին եփվում են: Եփելուց հետո դոշաբ են լցնում:

 

Աղբյուր`  «Հայկական խոհանոց», www. Գիտելիք. am

---

Լոբով աղցան

Ամանորյա սեղանի զարդն էր լոբին` իր տարատեսակներով հանդերձ: Լոբին իր պատյանով նման է ընտանիքի, իսկ հատիկը` սաղմն է, էմբիրոնը` կրկին նորացվող կյանքի և հավերժության գաղափարը: Խեթերը լոբին կապում էին աչքի լույսի հետ և իրենց մոգական ծեսերում լոբով շփում էին աչքերը` միաժամանակ լոբուն նվիրված բանաձևեր արտասանելով:

Բաղադրատոմս

Կարմիր լոբի 80գր., սոխ25 գր., արևածաղկի ձեթ` 15 գր., քացախ`15 գր., աղը, պղպեղը, համեմը և մաղադանոսն ըստ ճաշակի:
Լոբին խաշել, ջրքամել: Վրան ավելացնել կտրատած սոխ, մնացած բանջարեղեններն ու համեմունքները:Սիսեռ, հոնի չիր, ընկույզ, աղ, չամիչ, ալյուր, ջուր, հիլ:

Սիսեռից գնդիկներ

Սիսեռը նախօրոք թրջում են և գոլ ջրում պահում որոշ ժամանակ, որից հետո ձեռքով շփում են և միջուկն անջատում հաստ կեղևից: Եփում են 10-15 րոպ ե և կրկին նույն գործողությունը կատարում: Կեղևը միջուկից անջատելուց հետո սիսեռը մսաղացով աղում են, վրան ավելացնում կորիզներից անջատված հոնի չիր/նախապես թրջել գոլ ջրի մեջ/, ընկույզի ծեծած միջուկը, քիշմիշ, աղ, հիլ: 2 ճաշի գդալ ալուրը բովում և քիչ ջրով բացում են ու եփված այդ թանձր խյուսը լցնում սիսեռի վրա: Լավ խառնելուց և սառեցնելուց հետո այդ զանգվածից պատրաստում են կոլոլակներ: Մատուցել իս կոլոլակները շարում են տափակ սկուտեղի վրա, համեմում կանաչիով: Արևմտյան Հայաստանում օգտագործում են նաև թահին և լիմոնի հյութ:

Խոշաբ, չամչարակ

Սալորի չիր 25 գր., թթի չիր 25 գր., ծիրանի չիր 25 գր., չամիչ 20 գր., շաքարավազ 10 գր., դարչին ըստ ճաշակի:
Նշված մթերքները լվանալ, խառնել իրար, ավելացնել տաք ջուր և եփել 20-25 րոպե, ապա ավելացնել շաքարավազ և դարչին: Թույլ կրակի վրա եփել մինչև եռալը: Մատուցել սառը վիճակում:

Կաղանդ անուշ

500 գր., ընկույզի միջուկ, 700գր. մեղր: Մեղրը հարելայնքան, որ սպիտակի: Ընկույզի միջուկը խաշել, մաքրել, մանրացնել և բովել մինչև ոսկեգույն դառնալը, խառնել հարած մեղրին:

 

Աղբյուր`«Հայկական խոհանոց»,

www. Գիտելիք. am, www. Arocom.do. am

---